Origin and marketing of a genuine Cuban rum, for export and company, 1934-1959

Authors

  • Antonio Santamaría García Instituto de Historia, Centro de Humanidades y Ciencias Sociales, Consejo Superior de Investigaciones Científicas
  • María Victoria Arechabala Fernández https://orcid.org/0009-0005-2489-6141

DOI:

https://doi.org/10.14482/memor.53.159.597

Keywords:

Havana Club. Rum. Aguardiente and Liqueurs. Cuban History. Sugar Industry and its Derivatives. Marketing

Abstract

This article studies the origin of Havana Club, eclipsed by what happened to the brand after 1959, made by a Cuban company and the subject of litigation with Bacardí, which in 1993 bought its formula from its owners prior to the nationalization of the company. The rum manufactured since then is not the original and it has been said that it was a minor product, but the evidence shows that it was one of the great insular ones, although it was aged by a firm that was not only a liquor store, late in the ideal moment, after the end of the Dry Law in the United States (1934) and taking advantage of the growth of mass consumption, tourism and cocktails. That is why it was destined for North American consumption and used an elaborate marketing that associated it with the patrimonial values of his country and other goods, also for mass consumption, and it stopped being marketed in 1957 due to the problems of access of the island's liquors to the neighboring country.

References

Álvarez, Ernesto (2019). Cárdenas. Prehistoria de una ciudad. Cárdenas. CAFC/AHCPA.

Anido, Alberto (2014). “Cocteles cubanos”. Sondeo del ron cubano. Signos 68: 59-68.

Anuario Azucarero de Cuba (1937-1959). La Habana. CEE.

Anuario Estadístico de Puerto Rico (1957). San Juan. BES.

Arechabala, María Victoria y Antonio Santamaría (2023a). Arechabala. Azúcar y ron, Cárdenas, 1878-1959. Aran-juez. Doce Calles.

—— (2023b). “Cuando Arechabala fue la azucarera total cubana. Los centrales Progreso y Porfuerza, historia y patrimonio (1932-1959)”. Cuadernos Interc.a.bio sobre Centroamérica y el Caribe 3.

Bacallao, Francisco (1933), “Lo que era la riqueza de Cárdenas”. Diario de la Mariana (4/9): 1.

—— (1934). “Inaugurada una nueva planta de ron en Cárdenas”. Diario de la Marina (21/3): 3.

Balana-Vicente, Pablo (2021). “Expropiation of intellectual property rights: Havana Club”. Tademarket 111/3: 1-23 (https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/thetmr111&div=25&id=&page=).

“En el bar Havana Club” (1935). Diario de la Marina (19/6): 3.

Barfus, Christopher (2023). “HC rum collection”. Cologne (https://www.hc-rumsammlung.de/Impressum).

Bianchi, Ciro (2016). “Arechabala”. Juventud Rebelde (5/6): https://www.juventudrebelde.cu/columnas/lectu-ras/2016-06-05/arechabala.

Bonera, Miguel (2005). Oro blanco, una historia empresarial del ron cubano. Toronto. Lupus.

Calvo, Horacio (2000). Bacardí. The hidden war. London. Pluton.

Campoamor, Fernando (1983). El hijo alegre de la caña de azúcar. La Habana. Científico-Técnica.

“Capitan Morgan” (2023). Picclick.com (https://picclick.com/Captain-Morgan-Original-Spiced-Rum-Framed-Ad-Print-201755540362.html).

“Caribbean Ferry” (1954). Key West Citizen (14/7): https://originalufdc.uflib.ufl.edu/UF00048666/05741.

Carillo, Jorge (2022). “Los mejores rones del mundo”. Expansión (30/3): https://www.expansion.com/fuera-deserie/gastro/2022/03/30/6239a0b5e5fdea9d5e8b4625.html.

Catálogo de productos José Arechabala S. A. (1946). La Habana. JASA.

Cepero, Raúl (1958). Política azucarera (1952-1859). México. Futuro.

“CMQ. La mayor emisora de radio y televisión en Cuba antes de 1959” (2019). Todo Cuba. La Habana (https://www.tvcubana.icrt.cu/secciones/seccion-historia/1665-65).

“Cocktails-Cuba” (2023). Omnivorebooks. San Francisco (https://omnivorebooks.myshopify.com/collections/vin-tagebooks/products/new-arrival-cocktails-cuban-you-dont-have-to-speak-spanish-to-get-the-best-cocktail-in-cuba).

“Compañía de Construcciones Marítimas” (1945). Cuba Económica y Financiera 2: 33.

Conozca Arechabala (1945). Cárdenas. JASA.

“Convención de Licores Americanos” (1936). Diario de La Marina (7/1): 1.

“Destilería La Vizcaya” (1900). Cuba Ilustrada 4: 3.

Díaz, Laideen y Ralén Darias (2019). Patrimonio industrial en la bahía de Cárdenas. Propuesta de rehabilitación del conjunto Arechabala. La Habana. Facultad de Arquitectura, ITHJAE; OHM Cárdenas.

Dollero, Adolfo (1919). Cultura cubana. La Habana. Seoane y Fernández.

Fiesta inaugural. Teatro Arechabala (1919). Cárdenas. [s.n.] (AFAF).

Gjeten, Tom (2006). Bacardi and the long fight for Cuba. New York. Viking.

González, Maite (2018). “Nuestro hombre en La Habana”. RHC. La Habana (9/8): https://www.radiohc.cu/de-interes/caleidoscopio/201390-nuestro-hombre-en-la-habana.

Gordejuela (1942-1956). Cárdenas. JASA (https://urazandidigital.euskaletxeak.eus/anios.php?pu=105#).

Foster, Peter (1980). Family spirits. The Bacardi saga: rum, riches and revolution. Toronto. MWR.

“Havana Club” (1945). Ebay (https://www.ebay.es/itm/275032677790?).

“Havana Club” (2023). Europeana. Washington (https://www.europeana.eu/en/item/155-14/KI_14145_941_7).

“Havana Club Nolvelties” (2020). Fine Art America. Madrid (”https://fineartamerica.com/featured/havana-club-novelties-store-unknown.html).

Havana Club rum (1935). La Habana. JASA (https://www.worthpoint.com/worthopedia/vintage-advertising-booklet-havana-1848190080).

Hernández, Aurora; Carolina Macho (2012). “Eficacia internacional de las nacionalizaciones sobre las marcas de empresas. El asunto Havana Club ante los tribunales españoles”. Cuadernos de Derecho Internacional 4/2: 159-176.

“Historia RBC” (2023). Cárdenas. RBC (https://radiociudadbandera.wordpress.com/quienes-somos/historia-de-rcb/).

Hoyos, Ricardo (2020). Marketing más de un siglo de historia. Bogotá. UPC.

Huetz, Alain (1997). Histoire du rhum. Paris. Desjonqueres.

IBA (2023). Singapur (http://www.iba-world.org/).

Irusqueta, Amaya (2012). “Kubako euskal jatorrizko hiztegui biografikoa”. Vasconia Eusko Ikaskuntza 38: 495-643.

Jácome, Derubín (2013). “Arechabala”. Cuba en la memoria (6/10): https://www.facebook.com/CubaEnLaMemo-ria?locale=es_LA.

“José Arechabala” (2023). Rum.cz (https://rum.cz/galery/cam/cu/arechabala/index-en.htm).

José Arechabala S.A. en su 75 aniversario, 1878-1953 (1954). La Habana. F. G. Offset: JASA.

Kem, Anita (2016), Joseph Binder. Wien. AGD.

Kotler, Philip; Gary Armstrong (2008). Fundamentos de marketing. México. Pearson.

Lamelas, Ziomara (2021). “José Arechabala”. Recueros y Nostalgias de Cuba. La Habana (https://www.face-book.com/groups/dosbanderas28yahoo.es/posts/3660998760615300/).

“Ley 890” (1960). Gaceta oficial de la República de Cuba: 1-16.

Martín Suviaurt, José (s. f.). Historia de la ronera Perla del Norte Nguyen Van Troi de Cárdenas. Cárdenas (inédito).

Matanzas contemporánea (1942). Matanzas. Panamericana.

“Memorias de un cubano” (2021). Carlosbua.com. La Habana (7/7): http://carlosbua.com/ayer-y-hoy-cual-es-mejor/.

“Mofuco” (1934). Cárdenas Social (1/6): 3.

Montgomery, David (2016). “Havana Club vs Havana Club”. Washington Post (23/6): https://spirits.internatio-nal/havana-club-vs-havana-club/.

“Monumento a la Bandera” (1945). El Cardenense (11/11): 1.

Moreno, Javier (2016). “Rum, business and society in Cuba: 1832-1965”. Revista de Historia Industrial 63: 13-47.

“Motor Fuel” (2021). Havana Car. La Habana (1/10): https://havanacarhistory.com/2021/-1/10/mofuco-un-combus-tible-cubano-a-base-de-alcohol/.

New Yorker (1940, 1943, 1945). New York. NY (31/6, 9/12, 4/12).

Ortiz, Javier (2022). “El Athletic invita ante a descendientes del equipo que jugó en México”. El Correo 5/12 (https://athletic.elcorreo.com/athletic-invita-ante-20221204200701-nt.html).

Pedreira, Ramón (2016). Mi recetario de cócteles cubanos. La Habana. Ruth.

Pérez-López, Jorge (2020). “Relaciones comerciales azucareras Cuba-Estados Unidos, 1902-1960”. Antonio Santa-maría y José Manuel Azcona, eds. 90 millas. Relaciones económicas Cuba-Estados Unidos, 1898-2020. Madrid. Dykinson, 2020: 175-198.

Pérez Villanueva, Omar E. y José Perelló (2020). “El papel de los visitantes de Estados Unidos en la economía cuba-na: historia y realidad”. Antonio Santamaría y José Manuel Azcona, eds. 90 millas. Relaciones económicas Cuba-Estados Unidos, 1898-2020. Madrid. Dykinson: 355-373.

Pliego de bases. Sindicato de Trabajadores de La Vizcaya (1933). Cárdenas. Dos de Mayo (AFAF).

Porter Vilá, Herminio (1928). La decadencia de Cárdenas. La Habana. Siglo XX.

“Radio y televisión cubanas en las transmisiones deportivas” (2017). Pachosoriano.com. La Habana (27/10): https://panchosoriano.wordpress.com/2017/10/27/).

“Ramos, Francisco A. et al. (2014). “Delicioso…, sano, sabroso y…, muy cubano”. Sondeo del ron cubano. Signos 68: 25-38.

“Refinería de Azúcar Cárdenas” (1884). Diario de la Marina (9/10).

“Regatas de Remos Nacionales” (1937, 1938). Diario de la Marina (19/7): 3, (4/8).

“Resumen deportivo de Arechabala” (2011). Tv-Historias. La Habana (https://www.tvcubana.icrt.cu/index.php?op-tion=com_content&view=article&id=233).

“Rones venezolanos” (2023). Pinterest.es (https://www.pinterest.es/pin/40673202860518494/).

“Saberes de los maestros del ron ligero” (2022). Paris. UNESCO (https://ich.unesco.org/es/RL/saberes-de-los-maestros-del-ron-ligero-01724).

Santamaría, Antonio (2000): “Precios y salarios reales en Cuba, 1872-1914”. Revista de Historia Económica 19/2: 339-376.

—— (2002). Sin azúcar no hay país. La industria azucarera y la economía cubana (1919-1939). Sevilla. Universi-dad de Sevilla, EEHA-CSIC, Diputación de Sevilla.

——; José Manuel Azcona, eds. (1920). 90 millas. Relaciones económicas Cuba-Estados Unidos, 1898-2020. Ma-drid. Dykinson.

Sigarroa, Olimpia (2016). Enrique García Cabrera. La Habana. FAC.

Sondeo del ron cubano (2014). Signos 68. La Habana [monográfico].

Soriano, Francisco (2016). “Ron Havana Club, gran equipo de beisbol”. Palco Deportivo. La Habana (https://pan-chosoriano.wordpress.com/2016/07/19/ron-havana-club-gran-equipo-de-beisbol/).

“Terminal Marítima de Cárdenas” (1954). Anuario Azucarero de Cuba (1943): 23.

Vega, Ana (2021): “Luis del Olmo y los pirulís”. El Correo (20/10): 11.

Vega, Daily B. y Ada E. Portero (2017). “José Arechabala S. A. Su impacto en la conservación y valoración sosteni-ble del patrimonio industrial”. EDA 11: 1-14 (https://www.calameo.com/books/005548982-ba1bb57a4533).

Vinger, Alexander (2016). “Historia de la marca Havana Club”. Rumporter (6/9): https://rumporter.com/es/-historia-havana-club/.

“Vintage advertisement for Havana Club” (2023). Worthpiont. Atlanta (https://www.worthpoint.com/wor-thopedia/vintage-advertising-booklet-havana-1848190080).

Voss, Úrsula L. (2006). Los Bacardí. Una familia entre el ron y la revolución cubana. México. Plaza & Janes.

“The Waldorf Astoria Ballroom” (1940). WAB. New York (https://menus.nypl.org/dishes/327881).

Zanetti, Oscar (2009). “El comercio azucarero cubano la segunda guerra mundial”. América Latina en la Historia Económica 31: 1-20.

Published

2024-05-31

Issue

Section

Artículos de Investigación